Jaskinia Harmanecka

Tajemnicze podziemie południowej części Wielkiej Fatry

Jaskinia Harmanecka zaliczana jest do cenniejszych jaskiń Słowacji. Powstały w niej zadziwiające podziemne pomieszczenia, ogromne zawaliskowe komory ze szczególnie bogatą szatą naciekową - miękkim białym sintrem. Słynie także z dużej ilości zimujących nietoperzy.

Objaśnienia:

^*1 - Dzieci od 6 do 15 lat; inwalidzi starsi od 15 lat z ważną legitymacją
^*2 - Uczniowie i studenci studiów dziennych, w przypadku studentów po okazaniu ważnej legitymacji; Osoby w wieku powyżej 60 lat
^*3 - Aparat fotograficzny-Video - Fotografowanie i wykonywanie krótkich filmów jest dozwolone jedynie bez użycia statywu i jedynie w ramach standardowego zwiedzania jaskini po wykupieniu biletu i dodatkowo uiszczeniu specjalnej opłaty. Płynność zwiedzania nie może być zakłócona a bezpieczeństwo zwiedzania musi być zachowane.
^*4 - Dodatkowe wejście jest możliwe na żądanie zwiedzających po porozumieniu z zarządem jaskini również między godzinami regularnych wejść. Nie wolno w ten sposób przeszkodzić w płynności prowadzenia jaskini i trzeba zapłacić opłatę.

Jaskinia Harmanecka jest usytuowana na północnym zboczu góry Kotolnica na wysokości 821 m n. p. m.  Do jaskini dochodzi się ścieżką o długości 1 420 m i przewyższeniu 260 m. Całkowita długość jaskini wynosi 3123 m, a trasa zwiedzania 1020 m. Temperatura powietrza w jaskini waha się między 5,8 do 6,4 °C.

Podziemne korytarze i sale powstały w drugorzędowych środkowotriasowych wapieniach. Jaskinia ma charakter szczelinowo – zawaliskowy. Szczeliny się poszerzały pod wpływem płynącej wody, a następnie poprzez zawalenia i odpadanie skał wytworzyły rozległe sale i komory. Jaskinia Harmanecka nazywana jest także "Bialą jaskinią", z powodu obfitego występowania białej szaty naciekowej, zwanej mlekiem wapiennym.

Szczegółowe zasady zachowania dla odwiedzających są podane w regułach zwiedzania

Znajduje się w dolinie Harmanca na północny zachód od Bańskiej Bystrzycy, w południowej części Wielkiej Fatry. Wejście do jaskini jest na północnej stronie Kotolnice 821 m n.p.m., 260 m nad dnem doliny.

Do jaskini dochodzi się ścieżką od szosy Harmanec – Turčianske Teplice na północny zachód od Bańskiej Bystrzycy. Do otworu wejściowego jaskini dochodzi się ścieżką pokonując wysokość 260 m. Dojście do jaskini zajmuje około 40 min. Wzdłuż ścieżki rozmieszczone są tablice edukacyjne.

Najbliższy przystanek komunikacji publicznej:

• Harmanec, Horný Harmanec, jaskinia (autobus)

Dostęp samochodem do jaskini:

• Z Bańskiej Bystrzycy kierunek Turčianske Teplice, Martin przez Harmanec – 13 km
• Z Rużomberku kierunek Bańska Bystrzyca przez Donovaly, Staré Hory, Harmanec – 50 km
• Z Turčianskych Teplíc przez Šturec kierunek Bańska Bystrzyca – 20 km

Współrzędne GPS

Jaskinia powstała w środkowotriasowych wapieniach typu Gutenstein należących do płaszczowiny choczańskiej. Korytarze i sale jaskini rozwinięte są głównie wzdłuż pionowych szczelin tektonicznych, a miejscami wzdłuż powierzchni międzyławicowych. Długość jaskini wynosi 3 123 m a deniwelacja około 75 m. Oprócz ogromnych zawaliskowych sal (Sala Pagod - Dóm pagod, Wysoka Sala - Vysoký dóm, Błądliwa Sala - Bludný dóm oraz inne) w jaskini są poziome lub nieznacznie nachylone korytarze o owalnych przekrojach jednakże pozbawione typowych śladów modelowania przez płynącą wodę. Ponadto w jaskini znajdują się również studnie o spiralnym kształcie.

Podziemne przestrzenie powstały wskutek korozji przez wolno płynącą wodę pod ciśnieniem lub prawie stagnującą, która wypełniała wówczas jaskinię aż po strop. Rozwijały się wówczas nieregularne korytarze o owalnych kształtach i nieregularnym rozmieszczeniu przestrzennym zwane korytarzami gąbczastymi. W pobliżu połączenia studni doprowadzających wodę z powierzchni do istniejących już korytarzy powstały charakterystyczne kotły i kopuły stropowe. Następnie, po obniżeniu się zwierciadła wód podziemnych jaskinia była zalewana przez wodę jedynie okresowo. Powstanie pierwotnych przestrzeni podziemnych jest zapewne związane z dopływem wód z obszaru Kremnickich Wierchów (świadczą o tym osady naniesione z niekrasowych terenów). Procesy powyższe zachodziły najprawdopodobniej w trzeciorzędzie w okresie rozwoju stosunkowo wyrównanej powierzchni terenu. Później pierwotne okrągłe kształty uległy przemodelowaniu lub całkowitemu zniszczeniu na skutek zawalania się stropów i ścian i wytworzyły stożki, pagórki, nasypy. Wąskie szczelinowe korytarze i kominy powstały na skutek korozji powodowanej przez przesiąkające wody opadowe.

Charakterystyczną cechą szaty naciekowej jaskini jest obfite występowanie miękkiej substancji węglanowej budującej nacieki zwanej mlekiem wapiennym. Uwagę przyciągają ogromne pagodowe stalagmity, zasłony oraz wodospady i jeziorka naciekowe w znaczenej części zbudowane z mleka wapiennego. W komorze Veľký dóm znajdują się pagodowe stalagmity o wysokości 12 m i średnicy 3 m. Temperatura powietrza w jaskini waha się od 5,8 do 6,4 °C, a wilgotność względna od 94 do 97 %.
Jaskynia należy do najbardziej znaczących stanowisk występowania nietoperzy na Słowacji. Stwierdzono tutaj aż 11 gatunków nietoperzy. Dominują nocek duży (Myotis myotis) i nocek ostrouszny (Myotis blythii). W jaskini wielokrotnie stwierdzano przedstawicieli tego gatunku w liczbie 1000-1500 egzemplarzy. Innymi licznie występującymi tam nietoperzami są karlik malutki (Pipistrellus pipistrellus) i nocek rudy (Myotis daubentonii). Z bezkręgowców najciekawszy jest krocionóg Allorhiscosoma sphinx oraz skorupiak Bathynella natans.

Sala wstępna jaskini, w postaci przepaściowej otwartej komory, nazywanej Izbica była miejscowej ludności znana od dawna. Służyła ona drwalom i robotnikom leśnym za schronisko w czasie niepogody. Po poszerzeniu wąskiego otworu w końcowej części tej sali udało się 18 letniemu M. Bacúrikowi w roku 1932 przedostać się, po ciężkiej 14 dniowej pracy, do dalszych części jaskini – śnieżnobiałej sali nazwanej Komora Odkrywcy (Dóm objaviteľa). Interesujący jest fakt, ze wspomniany odkrywca, otrzymał za odkrycie jaskini karę pieniężną, dlatego, że dostał się na ten teren bez pozwolenia. Rada miejska Bańskiej Bystrzycy zamknęła jaskinię w roku 1933, w celu ochrony jej szaty naciekowej. W roku 1938 zostały odkryte Dóm pagod (V. Kovalčík, O. Ondroušek), Riečisko i Bludný dóm (V. Kovalčík). W trakcie działań wojennych w roku 1944 jaskinia była schronieniem dla miejscowej ludności.

Z inicjatywy grotołazów zrzeszonych w Klubie Turystów i Narciarzy Słowackich w Bańskiej Bystrzycy rozpoczęto przygotowania do udostępnienia jaskini. W ramach tych działań jaskinię i przyległy teren pomierzyli w roku 1949. Jaskinia została udostępniona dla zwiedzających w 1950 roku.

Do dalszych partii jaskini położonych za komorą Bludný dóm, udało się przejść pracownikom  przedsiębiorstwa Turista w 1959 roku. W roku 1987 grotołazi z rejonowej grupy Słowackiego Towarzystwa Speleologicznego z Bańskiej Bystrzycy odkryli następne podziemne pomieszczenia. Trasa turystyczna obecnie liczy 720 m długości.

Okolice Jaskini Harmaneckiej

Komora pagod

Nocek duży (myotis myotis)

Komora pagod

Okolice Jaskini Harmaneckiej

Kolonia nocka dużego

Nocek duży (myotis myotis)

Korytarz Zamulony – Kalcytowy baldachim

Wysoka Komora Gotycka

Nocek duży (myotis myotis)

Sala Groszkowa – Kamienna waza

• Regulamin
• Broszura
• Certificate of excellence
• Przewodnik po trasie